Przyszły reprezentant Polski na konferencji wersalskiej był bardzo zdolnym dzieckiem, o czym może świadczyć fakt, iż pierwsze książki miał czytać już wtedy, kiedy miał 5 lat. Jego pierwsze lata w szkole nie były jednak zbyt udane. Nie przejmował się nauką i w efekcie, mimo napomnień ojca, musiał powtarzać rok cztery razy pod rząd, od trzeciej do czwartej klasy. Pod koniec swego pobytu w gimnazjum Dmowski zaangażował się w działalność narodową i zaczął poważniej traktować naukę. Między innymi z jego inicjatywy powstało kółko samokształceniowe "Strażnica". W ostatnich latach gimnazjum miały też miejsce początki jego twórczości pisarskiej. Roman poświęcił się wówczas pisaniu wierszy satyrycznych (np. "Dziesięć przykazań"). Przejawiał bardzo duży sprzeciw wobec polityki rusyfikacji, którą prowadził carat. W związku z niełatwą sytuacją swojej rodziny młody Dmowski, by zarobić na własne utrzymanie zaczął udzielać korepetycji.

Kiedy ukończył gimnazjum miał 22 lata. Zdecydował się kontynuować swoją edukację na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Jego działalność narodowa nie zakończyła się w gimnazjum. Będąc na studiach Roman związał się z ukazującym się w Warszawie pismem "Głos". Współpraca z tym pismem przyczyniła się do rozwoju i krystalizacji jego poglądów na sprawy narodowe. W 1888 r. Dmowski został członkiem "Zetu", czyli Związku Młodzieży Polskiej. Bardzo szybko dał się tam poznać jako aktywny i pełen inicjatywy działacz. Doszedł do wniosku, iż Polacy winni walczyć o swe państwo narodowe samodzielnie, a nie współpracować w tej walce z narodowym ruchem ukraińskim.

Kiedy w 1893 r. rozwiązała się Liga Polska, której Dmowski był także członkiem, w kwietniu tego roku razem z Zygmuntem Balickim oraz Janem L. Popławskim, Roman Dmowski stał się współzałożycielem tajnej organizacji pod nazwą Liga Narodowa. Dmowski głosił wówczas konieczność wytrwałej pracy narodowej, która opierać się miała na nielegalnych środkach działania. Niedługo po założeniu Ligi Narodowej Dmowski został przez władze rosyjskie zmuszony do opuszczenia Warszawy; musiał przebywać pięć lat poza zaborem rosyjskim. Ze swego nowego miejsca pobytu Dmowski bardzo często zaglądał do Wilna.

 

Później udał się do Lwowa i od 1895 r. wraz z Janem L. Popławskim wydawał i redagował organ teoretyczny Narodowej Demokracji - "Przegląd Wszechpolski". W 1896 r. Dmowski stworzył we wszystkich trzech zaborach Stronnictwo Narodowo - Demokratyczne oraz opracował program tego ugrupowania.

W obliczu wojny rosyjsko-japońskiej Dmowski wyjechał do Japonii z misją polityczną w 1904 r. Przez jakiś czas przebywał także w Stanach Zjednoczonych. Podczas rewolucji w Rosji próbował legalnymi środkami działać w rosyjskiej Dumie na rzecz sprawy polskiej; w latach 1904 - 1909 był posłem z Warszawy i stał na czele Koła Polskiego w rosyjskim parlamencie. Przeprowadził się do Petersburga.

W 1903 roku Roman Dmowski opublikował pierwsze wydanie "Myśli Nowoczesnego Polaka", które stały się fundamentem polskiego Ruchu Narodowego.

Wobec zbliżającego się wielkiego konfliktu zbrojnego między trzema zaborcami Polski stworzył własną koncepcję, która określała jak społeczeństwo polskie powinno zachować się w nowej sytuacji. Za głównego wroga Polski uznał Niemcy, zaś oparcia dla sprawy polskiej szukał w Rosji. Koncepcję tą przedstawił w swej wydanej w 1908 r. książce zatytułowanej "Niemcy, Rosja i kwestia polska". W 1912 r. Dmowski wezwał do bojkotu żydowskiego handlu, co miało być podyktowane dążeniem do ochrony interesów polskiego handlu i rzemiosła.

 

Kiedy w 1914 r. wybuchła wojna, Dmowski przebywał poza granicami Królestwa Polskiego. W czasie I wojny światowej działał najpierw w Petersburgu, a potem na zachodzie Europy, w Paryżu i Londynie. Z jego inicjatywy powstał w Paryżu Komitet Narodowy Polski (KNP), który podjął wśród państw Ententy aktywną kampanię na rzecz powstania niepodległej Polski; państwa, które miałoby zapewniony wolny dostęp do morza. O takiej potrzebie próbował także przekonać Rosję, składając w jej paryskiej ambasadzie w 1916 r. specjalny memoriał w tej sprawie. KNP został bardzo szybko uznany przez mocarstwa zachodnie za oficjalnego przedstawiciela interesów Polski oraz objął zwierzchnictwo nad powstającą we Francji armią polską. Jej dowódcą mianowano gen. J. Hallera.

Po zakończeniu wojny Dmowski reprezentował naród polski na konferencji pokojowej w Paryżu, gdzie wywalczył korzystny dla Polski kształt granic. Po zakończeniu konferencji Dmowski udał się do Algierii na odpoczynek i kurację. W 1922 został prezesem honorowym największej organizacji akademickiej - Młodzieży Wszechpolskiej. W 1923 r. pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych w gabinecie Wincentego Witosa. Bardziej jednak niż kariera polityczna zajmowało go tworzenie struktur i podstaw ideologicznych obozu narodowego. Wydał wówczas kolejne ze swoich dzieł - "Polityka polska i odbudowanie państwa".

Dopiero zamach majowy skłonił Romana Dmowskiego do powrotu na scenę polityczną. Stał się twórcą opozycyjnego do sanacji, Obozu Wielkiej Polski. Działalność i program OWP przyciągnęły szczególnie młodzież. Kiedy OWP został rozwiązany przez sanacyjne władze, Dmowski nadal stał na czele Narodowej Demokracji, która była najsilniejszym ugrupowaniem w II Rzeczpospolitej.

Roman Dmowski zmarł w Drozdowie koło Łomży dnia 2 stycznia 1939 r. Jego pogrzeb w Warszawie stał się jednocześnie jedną z największych manifestacji patriotycznych w historii Polski.